Groeiend welzijn.
Vegetatie groeit niet alleen in vele richtingen, maar ook qua betekenis. Zowel op het platteland als in de stad. En op het dak? Hoewel groenvoorzieningen worden beschouwd als een natuurlijk symbool van gezonde lucht, zijn planten tot nu toe in de architectuur met een kaarsje te zoeken. Het is de hoogste tijd om ze uit de vergetelheid te halen. Want de positieve effecten van beplantingssystemen zijn al lang bekend – en ze zijn opmerkelijk veelzijdig.
Esthetische aspecten springen waarschijnlijk als eerste in het oog als het om groen gaat. Zo kunnen immobiele gebouwen een levendig, natuurlijk karakter krijgen door vakkundige beplanting. Soms is groen een essentieel onderdeel van het architectonische concept, zoals in het geval van het robatherm gebouw in Jettingen-Scheppach. Hier is de hele begane grond schuin aflopend en uitgebreid beplant met groen. Naast de zichtbare voordelen zijn vooral de waarneembare voordelen van groenvoorziening erg prettig. En dat op elk moment van het jaar.
Natuurlijke temperatuurnivellering
Een directe vergelijking maakt het duidelijk: een plat dak kan op warme zomerdagen tot 80 °C opwarmen, terwijl een groendak onder dergelijke omstandigheden slechts waarden van ongeveer 20 °C tot 25 °C bereikt. Dit komt doordat plantengroei en aarde niet alleen een isolerend effect hebben, maar ook grotere hoeveelheden regen kunnen opslaan en een verkoelend effect hebben door verdamping. Vooral in oververhitte stedelijke gebieden verlagen groene daken de temperatuur tot een aangenaam niveau. Het regulerende effect werkt echter niet alleen in de zomer. De laag daksubstraat, die meestal 15 tot 20 cm dik is, ontwikkelt samen met de vegetatie ook een isolerende functie tegen kou. In de winter blijft het groendak tot 10 °C warmer dan een conventioneel bedekt plat dak. En minder warmteverlies betekent minder energieverbruik.
Zinvolle aanvulling op ventilatie- en klimaattechniek
Een groendak helpt dus om de behoefte aan koeling en verwarming met luchtbehandelingskasten te verminderen. Sterke temperatuurschommelingen worden het hele jaar door verminderd – een niet te onderschatten voordeel met het oog op de toenemende weersextremen als gevolg van de klimaatverandering. Economisch en ecologisch. En als je vertrouwt op regeneratieve energieopwekking, levert het groen van het gebouw een even effectieve bijdrage: dankzij het verdampingseffect daalt de bedrijfstemperatuur van het fotovoltaïsche systeem, waardoor tot 16% meer stroom kan worden opgewekt dan op een dak zonder beplanting.
Weldadig voor mensen en biodiversiteit
Naast dergelijke meetbare voordelen kan het vergroenen van gebouwen echter nog veel meer opleveren. Binnenshuis verbeteren plantensystemen de luchtkwaliteit dankzij hun filterende en bevochtigende eigenschappen. En buiten creëert de keuze van een geschikte begroeiing een waardevolle habitat voor bijen en andere nuttige insecten. Met een professioneel concept ondersteunt vergroening dus niet alleen menselijke belangen, maar ook de biodiversiteit.
![Dr. Gunter Mann is President of the German BuildingGreen Association [Bundesverbands GebäudeGrün e.V.].](/assets/images/8/3-2-4_dr_gunter_mann-fj0br6vf1e4kwxm.jpg "Dr. Gunter Mann is President of the German BuildingGreen Association [Bundesverbands GebäudeGrün e.V.].")
Interview
Iedereen die zich verdiept in het onderwerp vergroening realiseert zich al snel hoe veelzijdig de mogelijkheden en effecten zijn. Sommige daarvan worden duidelijk in ons interview met een expert op dit gebied, de afgestudeerde bioloog Dr. Gunter Mann.
We zitten hier midden in München op een dak en toch in het groen. Op de een of andere manier een ongebruikelijk Bild, maar eigenlijk is het vergroenen van daken niets nieuws, toch?
Dr. Gunter Mann: „Het is op zich niets nieuws, maar het wordt nog steeds zo zelden toegepast dat het iets bijzonders is. Op dit moment wordt slechts ongeveer 8 procent van de nieuw aangelegde platte daken vergroend. Toch zijn er al sinds het midden van de jaren zeventig bedrijven die groendaksystemen en de professionele uitvoering ervan aanbieden. We hebben dus al zo'n 50 jaar kennis en ervaring opgedaan.“
En hoe zit het met groene gevels?
Dr. Gunter Mann: „Het is hier hetzelfde beeld. Er is bijna geen plek, vooral in landelijke gebieden, waar geen gebouwen staan die zijn vergroend met klimop en wilde wingerd. De ervaringen en systemen van grondgebonden groene gevels zijn net zo oud als die van groene daken; alleen de ervaringen met muurgebonden groene gevels - de zgn. „living walls“ - zijn nog niet zo oud, ongeveer 10 tot 15 jaar.“
Provocerend gevraagd: Is dit gewoon wat cosmetica om een groene levensstijl te suggereren of leveren ze echt een bijdrage?
Dr. Gunter Mann: „We kunnen de omgevingstemperatuur er aantoonbaar met ongeveer 1 °C tot 3 °C mee verlagen. In combinatie met schaduw heeft dit een nog groter effect op de „gevoelstemperatuur“. Planten verdampen water en daarbij ontstaat verdampingskoeling. Naast deze directe, meetbare effecten kennen vergroende gebouwen ook nog andere interessante aspecten.“
Aan welke aspecten moeten we daar denken?
Dr. Gunter Mann: „Natuurlijk dienen ze als hitteschild en thermische isolatie en helpen ze om energie voor koeling en verwarming te besparen. Maar ze hebben ook een heel pakket andere positieve effecten, zoals het beschermen van de dakbedekking en de gevel – bijvoorbeeld tegen extreme temperaturen, hagel en UV-straling. Bovendien binden groenvoorzieningen fijnstof en schadelijke stoffen, verminderen ze het lawaai en vormen ze een habitat voor dieren. En tot slot zijn groene daken een belangrijke component in regenwaterbeheer.
“
Over de persoon: Dr. Gunter Mann
Dr. Gunter Mann, afgestudeerd bioloog, is voorzitter van het Bundesverband GebäudeGrün e.V. (BuGG – de Duitse beroepsvereniging voor dak-, gevel- en binnenbegroening) en lid van de FLL-richtlijnencommissies „Groene daken“ en „Groene gevels“ (FLL – de Duitse vereniging voor onderzoek landschapsontwikkeling en landschapsbouw). De BuGG telt meer dan 430 leden en streeft in ruime zin het doel na om groen bouwen onder de aandacht te brengen van een zo breed mogelijk publiek.
Techniek en natuurlijke oplossingen worden vaak gezien als tegenpolen. robatherm is er echter van overtuigd dat een succesvol samenspel van beide componenten kan resulteren in duurzame oplossingen. Als fabrikant van luchtbehandelingskasten willen we een perfect binnenklimaat creëren met de hoogst mogelijke efficiëntie. Zijn hier synergie-effecten met betrekking tot groene daken denkbaar?
Dr. Gunter Mann: „Gebouwen met groene daken of gevels als natuurlijke isolatie besparen energiekosten voor het koelen en verwarmen van gebouwen. Daarnaast creëren groene daken en gevels een aangenaam microklimaat in de omgeving van het gebouw door verdamping en verkoelingseffecten en een verhoging van de luchtvochtigheid. Bovendien worden fijnstof en luchtverontreinigende stoffen gebonden, die dan al niet meer gefilterd hoeven te worden.“
Groene gevels verminderen dus het opwarmen van binnenruimtes. Maar houden we dan de stralingswarmte, die belangrijk is voor ons welzijn in de winter, niet buiten de deur?
Dr. Gunter Mann: „Niet als je de juiste planten en het juiste groensysteem kiest. Als we bijvoorbeeld kiezen voor een grondgebonden gevelbegroeiing met klimhulpen en bladverliezende planten, kunnen we de klimhulpen (kabels, roosters, netten) zo aanbrengen dat ze ook voor raamopeningen en balkons worden geïnstalleerd en de planten in de zomer fungeren als een natuurlijk schaduwsysteem. In de winter, als de bladeren zijn gevallen, laten ze de zonnestralen ongefilterd door.“
We hebben eigenlijk allebei hetzelfde doel: mensen moeten zich comfortabel voelen in ruimtes, maar wel met zo efficiënt mogelijke oplossingen. Met onze luchtbehandelingskasten zorgen we voor de binnenlucht. Kunnen synergie-effecten ook worden bereikt door gerichte binnenbeplanting?
Dr. Gunter Mann: „Door slim geplaatste binnenbeplanting kunnen planten enerzijds de zonnestraling en dus het te warm worden van de ruimte verminderen en anderzijds de luchttemperatuur meetbaar verlagen dankzij hun verdampingskoeling. Beide effecten kunnen helpen om de behoefte aan airconditioning en dus ook de energiekosten van de gebouwtechniek te verlagen. De verhoging van de luchtvochtigheid door planten is een ander aspect dat het vermelden waard is. We hebben dus zeker een gemeenschappelijk doel: mensen moeten zich prettig voelen in gebouwen.“
Als we het hebben over binnenbeplanting, hebben we het niet over een paar kamerplantjes. Hoe kunnen we ons dit voorstellen?
Dr. Gunter Mann: „Binnenbeplantingen zijn verkrijgbaar in de vorm van plantenbakken, plantenbedden of als wandbeplanting – allemaal in verschillende omvang. Het ontwerp van het systeem bepaalt de draaglaag van de vegetatie (aarde of hydrocultuur) en dus voor het grootste deel de water- en voedingsvoorziening. Al naar gelang van de grootte van de binnenbeplanting wordt automatische irrigatie gebruikt. Licht, lucht, systeemstructuur en water zijn de belangrijkste factoren van een goed functionerende binnenbeplanting.“
Theoretisch klinkt dit allemaal begrijpelijk. Maar kan ook met cijfers worden aangetoond dat de ventilatie- en klimaattechniek aanzienlijk kan worden ondersteund door binnenbeplantingen?
Dr. Gunter Mann: „Ja, zeker weten. Studies hebben aangetoond dat, al naar gelang van het soort en de omvang van de binnenbeplanting, de luchtvochtigheid met ongeveer 20% toeneemt. En last but not least, laten we het eens over hygiëne hebben: de belasting door kiemen in de lucht is in deze onderzoeken met wel 70% gedaald. Al met al laten deze cijfers zien dat beplanting de ventilatie- en klimaattechniek effectief kan ondersteunen.“
robatherm te midden van een onderzoeksproject
Hoe goed ventilatie- en klimaattechniek en planten elkaar aanvullen, werd voor robatherm duidelijk in een Weens bouwproject. Hier werd in 2008 een zeer ambitieus kantoorgebouw gerealiseerd onder de naam ENERGYbase. Onderdeel van het holistische concept is een groene dubbele gevel. Tijdens de overgangsperiode en in de winter wordt de lucht voor de luchtbehandelingskasten naar deze plantenbufferruimtes gevoerd en bevochtigd. Het gecertificeerde passiefhuis is het resultaat van een onderzoeksproject naar het kantoorgebouw van de toekomst. De voorbeeldige energiebesparende eigenschappen worden bevestigd door wetenschappelijke monitoring: de bedrijfskosten voor verwarming, koeling, ventilatie, verlichting en warm water zijn in het gebouw met ongeveer 80% gedaald.